زمانی در انتخاب یک ساز موسیقی، بحث قابلیت‌هایی مانند حمل‌ونقل، مقرون به‌صرفه بودن و نواختن آسان به میان می‌آید، محال است که خرید ساز دهنی پیشنهاد نشوند. با وجود اندازه و هزینه‌ی متوسط آن، ساز دهنی‌ها قادر به تولید مجموعه‌ای شگفت انگیز از تن‌های موسیقی هستند و این تطبیق پذیری، در ژانرهای موسیقی منعکس می‌گردد که در آن‌ها سازهادهنی کوچک و بزرگ نقش مثبتی ایفا می‌کنند.
این ساز در اکثر سبک‌های موسیقی کاربرد دارد. در سبک‌هایی چون جاز، کلاسیک، راک، پاپ، وسترن و … از این نوع ساز استفاده می‌شود. در ادامه پس از تشریح ساز دهنی، انواع آن، نکات مورد نیاز جهت خرید ساز دهنی را بیان خواهیم کرد.
ساز دهنی یا هارمونیکا، جز سازهای بادی است. همان طور که مستحضر هستید، صوت در سازهای بادی در نتیجه ارتعاش زبانه ایجاد می‌شود. زبانه‌ها در هارمونیکا از جنس فلز است که تنها یک سر آن به بدنه ساز متصل شده و انتهای دیگرش می‌تواند آزادانه حرکت کند. به ارتعاش درآمدن این زبانه در اثر عبور جریان هوا موجب تولید صدای ساز می‌شود. سازدهنی‌هایی را که بیشتر برای نواختن سولو استفاده می‌شوند در دو دسته‌ی سازدهنی تک زبانه و چند زبانه می‌باشند. سازهای دهنی انواع مختلفی دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
اولین قدم در خرید ساز دهنی شناخت انواع و کاربردهای موسیقیایی آن‌ها است. از بحث طبقه‌بندی سازهای دهنی بر اساس زبانه که بگذریم، این سازها به طور کلی از لحاظ جنس صدا و قابلیت‌های مختلف در ۵ دسته تقسیم می‌شوند. اما از نظر کوک شدن این سازها در ۳ دسته‌ی دیاتونیک، کروماتیک و ترمولو موجود هستند. در تقسیم‌بندی کلی سازهای دهنی اکاتو و باس ارکسترال نیز به سه دسته‌ی گفته شده اضافه می‌شوند.
رایج‌ترین نوع هارمونیکا یا ساز دهنی، دیاتونیک است که نقش مهی در سبک موسیقی پاپ، بلوز و موسیقی فولکور ایفا می‌کند. در حقیقت این نوع ساز دهنی اولین نوعی از سازدهنی بود که ساخته شد. سازدهنی دیاتونیک بر پایه گام دیاتونیک کوک می‌شود هر سوراخ سازدهنی هم با عمل دمش و هم با مکش به صدا در می‌آید . رایج ترین نوع این سازدهنی در حال حاضر مدل ده سوراخهای است که بر اساس الگوی Richter و با استفاده از نت‌های گام دیاتونیک ماژور کوک می‌شود.
سازدهنی کروماتیک کامل‌ترین و حرفه‌ای ترین نوع سازدهنی است. .در این نوع سازدهنی هم مانند سازدهنی دیاتونیک یک ردیف سوراخ وجود دارد و هر سوراخ سازدهنی هم با دمش و هم با مکش به صدا در می‌آید. مهم‌ترین ویژگی سازدهنی کروماتیک اسلاید آن است. اسلاید یک تیغه از جنس فلز و با طول زیاد است که در پشت قطعه دهنی ساز قرار دارد. یکی از سمت‌های این تیغه که حالت گرد و برجسته دارد شستی نامیده می‌شود. شستی در سمت راست سازدهنی قرار دارد و زمانی که نوازنده با انگشت خود بر آن فشار وارد می‌کند، نت حاصل از تمام سوراخهای سازدهنی نیم پرده بالاتر می‌روند. به این ترتیب نوازنده می‌تواند تمامی فواصل نیم پرده‌ای مورد نظرش را به راحتی اجرا نماید. از این سازدهنی اغلب در سبک‌های پاپ، کلاسیک و جاز استفاده می‌شود.
نوع دیگری از سازهای دهنی، ترمولو است که گاها با نام اکو نیز شناخته می‌شود. صدا در این نوع ساز از سوراخهای دو ردیفه‌ی آن تولید می‌شود که یکی از آن تیز و دیگری صاف است. تفاوت بین شکل موج‌های ایجاد شده توسط نی‌ها، که در اثر ضرب ایجاد می‌شوند تا حدی شبیه صدای لرزان یک گیتار رشته‌ای است. این ساز در موسیقی، بیشتر در سبک راک و پاپ رایج است. البته گاهی اوقات در موسیقی سنتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. بارز ترین ویژگی ظاهری این نوع سازدهنی سوراخهای دو ردیفه آن است . این نوع سازدهنی بر اساس گام دیاتونیک کوک می‌شود.
پس از شناخت انواع سازدهنی، موضوعی که می‌تواند بیشترین کمک را برای انتخاب و خرید ساز دهنی بکند، این است که باید بدانید دنبال چه نوع سبک موسیقی هستید و سبک مورد علاقه شما کدام است. سبک‌هایی همچون بلوز، جاز، کلاسیک، تردیشنال، کانتری، راک، پاپ و … از سبک‌هایی هستند ساز دهنی در آن‌ها کاربرد دارد.
اگر به سبک‌های تردیشنال، پاپ، پاپ ایرانی، فولکلور، جاز و کلاسیک علاقه‌دارید و با شنیدن آن‌ها جذب موسیقی شده‌اید، بهتر است، سازدهنی کروماتیک را انتخاب کنید. اگر سبک مورد علاقه‌ی شما فولکلور، جاز، پاپ اند راک، وسترن و بلوز است بهتر است از سازدهنی دیاتونیک استفاده کنید. همچنین اگر سبک خاصی را مد نظر ندارید و تنها عاشق ساز زدن با سازدهنی هستید، از کروماتیک شروع کنید. سبک موسیقی می‌تواند در انتخاب ساز کمک شایانی بکند.
هنگام خرید ساز دهنی باید یک مدل، با کیفیت مواد خام بالا و قابل تعویض انتخاب کنید. هرگز یک ساز دهنی دستِ دوم نخرید. به یاد داشته باشید که این ساز توسط دهان نواخته می‌شود بنابراین به دلایل بهداشتی استفاده از ساز دست دوم انتخاب جالبی نمی‌تواند باشد. به هر حال این نوع سازها خیلی گران قیمت نیستند پس می‌توان به سادگی سازدهنی جدید تهیه کرد. در این بخش اجزای یک سازدهنی را برای آشنایی بیشتر با این نوع ساز، برمی‌شماریم.
شانه ساز دهنی: این قسمت، جز اصلی یک سازدهنی بوده و شامل اتاق‌های هوا پوشش دهنده نی می‌باشد. این قطعه همانطور که از اسمش مشخص است، شبیه به یک شانه است. شانه‌ها معمولا در سه نوعِ چوبی، فلزی و پلاستیکی ساخته می‌شوند.
صفحات پوشش دهنده: این صفحات جزئی از ساز دهنی است که صدای آکوستیک در آن تولید می‌شود.
قطعه دهنی: قطعه فلزی باریکی است که در جلوی سازدهنی قرار میگیرد و به شکلی طراحی شده است که دهان نوازنده بتواند به راحتی بر روی آن قرار بگیرد. هر سوراخ تعبیه شده بر روی این قطعه با دو جفت زبانه دمشی و مکشی ارتباط دارد که یک جفت از آن‌ها در حالت عادی و بدون فشار دادن شستی به صدا در می‌آیند.
صفحات نی: صفحه reed گروهی از چند نی در یک خانه واحد است. نی‌ها معمولا از جنس برنج ساخته شده‌اند، اما گاهی اوقات در ساخت آن‌ها از فولاد، آلومینیوم و پلاستیک استفاده می‌شود.
در خرید هر وسیله‌ای این اصل صدق می‌کند که هر مقدار پول بدهید، می‌توانید جنس باکیفیت و خوبی خریداری کنید. در وبسایت سازیستو سازدهنی‌هایی با قیمت بالا و متوسط ارائه شده‌اند که نشان از کیفیت بالای آن‌ها دارند. البته سازدهنی‌های ارزان نیز خدمت علاقه‌مندان پیشنهاد شده است. سازدهنی‌های ارزان به دلیل نشتی برای مبتدیان دشوار است. به ویژه برای افرادی که می‌خواهند در سبک راک، بلوز و کانتری ساز بزنند.
یک ساز خوب برای مبتدیان، سازدهنی‌های دیاتونیک ۱۰ سوراخه که در حدود ۳۵ تا ۹۰ دلار قیمت آن می‌باشد. یک ساز دهنی با کیفیت نیز سازدهنی کرماتیک است که می‌توان با ۱۲۰ تا ۲۵۰ دلار خریداری کرد.